تعریف شب‌کاری
همان‌طور که می‌دانیم بر اساس قانون کار، هر فرد در طول روز ۸ ساعت و در طول هفته ۴۴ ساعت از زمان خود را در اختیار کارفرما قرار می‌دهد و کار می‌کند. با توجه به افزایش نیازهای جامعه و شرایط خاص بعضی مشاغل، افراد مجبور می‌شوند در ساعاتی غیر از روز به کار بپردازند.
مشاغلی مانند آتش‌نشانی، نگهبانی، نیروی انتظامی، پرستاری و شرکت‌های پتروشیمی می‌تواند شب‌کار انجام شوند. در یک تعریف ساده طبق ماده ۵۳ قانون کار، هر فردی که بین ساعت‌های ۲۲ شب تا ۶ صبح به کار مشغول باشد، به عنوان شب‌کار شناخته می‌شود.
زمان شب‌کاری چه ساعتی است؟
از نظر قانونی به طور معمول ساعت شروع شیفت شب ۲۲ است و شب‌کاری طبق قانون ساعت ۶ صبح به پایان می‌رسد. بنابراین هر شخصی که در این بازه زمانی از شبانه‌روز به کار مشغول شود، مشمول شب‌کاری خواهد بود.
ساعتی که گفته شد در محاسبه شب‌کاری مهم است. مثلا ممکن است در یک کارگاه یا شرکت، یک شیفت کاری بین ۶ تا ۱۴ باشد و یک شیفت بین ۱۴ تا ۲۲. در این حالت هر دو شیفت روزانه حساب می‌شوند و مشمول قوانین شب‌کاری نخواهند بود.
محاسبه دستمزد شب‌کاری
برای اینکه یک فرد به عنوان شب‌کار شناخته شود، باید به طور مداوم در آن ساعت مشغول کار باشد. یعنی افرادی که به صورت گردشی برخی اوقات شب کار می‌کنند مشمول شیفت شب نخواهند بود. البته فردی که فقط بخشی از ساعت کاری‌اش در بازه زمانی ۲۲ تا ۶ است، به همان اندازه که در این بازه زمانی کار کند، ۳۵ درصد افزایش حقوق باید برایش اعمال شود.
کارگران و پرسنلی که در شیفت شب کار می‌کنند همچون سایر افراد باید از مزیت تعطیلی در روز جمعه برخوردار باشند. در صورتی که فرد جمعه‌شب کار کند و مثلا در شب دیگری در هفته استراحت داشته باشد، مشمول یک اضافه حقوق برای کار کردن در جمعه خواهد بود. این دستمزد بیشتر ۴۰ درصد اعمال خواهد شد که قابل جمع با ۳۵ درصد افزایش شب‌کاری خواهد بود. یعنی فردی که جمعه‌شب سرکار حاضر است تا ۷۵ درصد بیشتر از حقوق معمول می‌تواند دریافتی داشته باشد.
شب‌کاری در چه شرایطی ممنوع است؟
به طور کلی افراد باید به اختیار خود و به صورت توافقی در شیفت شب به کار گرفته شوند. یعنی کارفرما نباید به اجبار فردی را وارد نوبت کاری شب کند. در مواردی شب‌کاری ممنوع شمرده می‌شود.
به عنوان مثال برای کارگران نوجوان بین ۱۵ تا ۱۸ سال، کار در شب ممنوع است. انجام اضافه‌کاری در شیفت شب طبق ماده ۶۱ قانون کار منع شده است. همچنین اگر ایمنی محیط کار فراهم نشده باشد، شب‌کاری غیرمجاز خواهد بود.
مزایای کار در شیفت شب
شب کاری به طور معمول، کار زیان‌باری دانسته می‌شود، چرا که تاثیرات منفی بر سلامت جسم دارد. در این بین، ممکن است بعضی افراد بنا به شرایط جسمی و زندگی در شیفت شب بتوانند، کار موثرتری انجام دهند. در این حالت، می‌توان مزایایی برای شب‌کاری در نظر گرفت.
۱-در شب دستمزد بیشتری دریافت خواهد شد. به دلیل همان تاثیرات منفی کار در شب و اینکه افراد زیادی داوطلب انجام آن نیستند، ۳۵ درصد دستمزد بیشتری برای آن در نظر گرفته می‌شود.
۲-رفاقت‌ها و روابط صمیمانه‌تر خواهد بود. کار در شب معمولا با سکوت و خلوت بیشتری همراه است. همین موضوع باعث می‌شود محیط کار و روابط بین افراد دوستانه‌تر و صمیمانه‌تر باشد.
۳-حواس‌پرتی کمتر و تمرکز بالاتر خواهد بود. شب‌کاری چون مساوی با بازدیدکننده کمتر، تماس تلفنی کمتر و محیط ساکت‌تر می‌شود، می‌تواند باعث تمرکز بیشتر برای فرد شود. به همین علت برخی افراد مانند نویسندگان، روزنامه‌نگاران یا محققان ممکن است ساعات پایانی شب را ترجیح دهند.
۴-زمان کمتری برای رفت و آمد تلف خواهید کرد. رفت و آمد برای شیفت شب در ساعت‌های خلوت شبانه‌روز انجام می‌شود و به همین علت مشکلی برای ترافیک نخواهید داشت.
